Szanowny Czytelniku!
Dzięki reklamom czytasz za darmo. Prosimy o wyłączenie programu służącego do blokowania reklam (np. AdBlock).
Dziękujemy, redakcja Dziennika Wschodniego.
Do chełmskiej delegatury wojewódzkiego konserwatora zabytków trafiło sensacyjne znalezisko. To fragment nakrycia głowy żołnierza sprzed ponad 300 lat.
To odkrycie Andrzeja Kędzierawskiego i Krzysztofa Fidlera z Sawina. W maju, na terenie Lasów Państwowych Nadleśnictwo Chełm Leśnictwo Góry (gm. Rejowiec, pow. chełmski) prowadzili legalne poszukiwania zabytków na podstawie pozwolenia konserwatorskiego.
Podczas poszukiwań natrafili na fragment czapki wojskowej - potocznie zwanej czako. To rodzaj wysokiej, sztywnej czapki wojskowej używanej od końca XVIII do początków XX wieku.
Najcenniejszym elementem odkrycia jest metalowy orzeł o wymiarach 12,8 cm x 11,5 cm, wykonany najprawdopodobniej ze stopu cyny i ołowiu. Towarzyszy mu mosiężna blacha w formie szerokiego ostrołuku, o wymiarach ok. 15 cm x 19 cm – element charakterystyczny dla czak piechoty z lat 1791–1794. Na rewersie orła widoczne są enigmatyczne inicjały: S(?) i M.
- Znalezisko jest wyjątkowe i bardzo cenne, ponieważ nie udało się odnaleźć bezpośrednich analogii, które pozwoliłyby na jednoznaczne określenie jego pochodzenia i chronologii - podkreśla Dariusz Kopciowski, wojewódzki konserwator zabytków.
Orzeł posiada zamkniętą koronę, głowę zwróconą w lewo i skrzydła uniesione ku górze. Umieszczony jest na tzw. panoplium – kompozycji złożonej z elementów wojskowych: dwóch granatów artyleryjskich, sztandarów i piramidek z kul karabinowych. W prawej łapie dzierży miecz – a nie, jak dotąd znane egzemplarze, berło. Brakuje również królewskiego monogramu SAR, który zdobił dotąd znane wzory.
Ekspercka analiza i historyczne znaczenie
Wstępne datowanie oraz identyfikację przeprowadzili historycy: dr Tomasz Pietras z Uniwersytetu Łódzkiego oraz prof. Maciej Trąbski z Uniwersytetu Jana Długosza w Częstochowie. Z opinii prof. Trąbskiego wynika, że znalezisko można wiązać z umundurowaniem piechoty wojska koronnego z czasów uchwalenia Konstytucji 3 Maja i insurekcji kościuszkowskiej (1791–1794).
Dotychczas znane były jedynie dwa wzory orłów z tego okresu, znajdujące się m.in. w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie oraz Muzeum Narodowego w Krakowie. Najnowsze znalezisko, mimo podobieństw, wykazuje odrębności formalne i heraldyczne, które czynią je unikatowym.
- Biorąc pod uwagę grenadierskie symbole na panoplium – dwa granaty artyleryjskie stanowiące centrum kompozycji i podstawę orła – można przypuszczać, że był to znak z kaszkietu Regimentu Grenadierów szefostwa gen. Józefa Augusta Ilińskiego lub Regimentu Grenadierów szefostwa Mikołaja Czapskiego - dodaje Kopciowski. - Taka indywidualna forma orła mogła zostać zamówiona przez szefa regimentu, w celu jego odróżnienia od innych oddziałów piechoty wojska koronnego.
Historyczny kontekst i dalsze losy artefaktu
Odkrycia dokonano w pobliżu historycznego traktu z Chełma do Lublina; szlaku wykorzystywanego przez oddziały wojskowe zarówno podczas wojny w obronie Konstytucji 3 Maja w 1792 roku, jak i w czasie powstania kościuszkowskiego dwa lata później. To sugeruje, że artefakt mógł zostać zgubiony lub porzucony w trakcie przemarszu jednej z jednostek.
Decyzją Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, niezwykłe znalezisko zostanie przekazane do zbiorów Muzeum Ziemi Chełmskiej im. Wiktora Ambroziewicza w Chełmie. Wzbogaci ono kolekcję zabytków militarnych związanych z historią regionu.
